Ülkemizde dağlar geniş yer kaplar ve dağlarımızın yükseltisi fazladır. Dağlar, kuzey ve güneyde genellikle sıra dağlar hâlinde uzanır ve Doğu Anadolu’da birbirine yaklaşarak yükseltileri artar. Ülkemizdeki dağların büyük kısmı kıvrım dağlarıdır. Kıvrım dağları genellikle sıradağlar şeklinde uzanır.
Türkiye’de dağlar ülkemiz yüz ölçümünün önemli bir kısmını kaplar ve yükseltileri oldukça fazladır. Ülkemizde görülen dağlar farklı nedenler ve süreçlerin sonucunda meydana gelmişlerdir. Ülkemizde görülen dağlar yurdumuzun kuzey ve güneyinde doğu batı doğrultusunda denizlere paralel ve sıradağlar olarak uzanırlar. Batıdan doğuya doğru gidildikçe yükseltileri artar ve Doğu Anadolu bölgesinde birleşerek âdeta karışırlar. Ülkemizde görülen dağların büyük kısmını sıralar hâlinde uzanan kıvrım dağları meydana getirir. Ege bölgesinde denize dik olarak uzanan dağlar ise genel olarak kırık dağlar şeklindedir. Kırık dağlarımızda genel olarak doğu batı doğrultusunda uzanırlar. Volkanizma sonucunda meydana gelen volkanik dağlarımız ise daha çok Doğu Anadolu bölgesinde ve İç Anadolu bölgelerinde oluşmuşlardır. Dağlarımız iklim, bitki örtüsü, ulaşım, yerleşme ve ekonomik faaliyetler üzerinde önemli etkilerde bulunurlar.
Ülkemizde kırılma ve volkanizmayla oluşmuş dağlar da vardır. Kırılma ile oluşmuş dağlar Batı Anadolu’da yer alır. Volkanik dağlar ise İç ve Doğu Anadolu’da geniş yer kaplar.
Oluşumlarına Göre Dağlar
1. Orojenezle Oluşan Dağlar
Orojenez dağ oluşumu demektir. Levhalar arasında milyonlarca yılda tortullar birikir. Levhaların birbirine yakınlaşması durumunda sıkıştırılan tortullardan yumuşak kütleler kıvrım dağlarını sert kütleler ise kırıklı dağları oluşturur.
a) Kırıklı Dağlar: Batı Anadolu’da
Orojenez ve epirojenez sırasında elastiki olmayan bazı kütleler kıvrılma yeteneğini kaybederek kırılırlar. Kırılma sonrasında bazı kısımlar çökerken, bazı kısımlar yüksekte kalmaktadır. Kırılma sırasında yüksekte kalan kısımlar horst, alçakta kalan kısımlar graben adı verilen yer şekillerini oluşturmaktadır. Horst ve grabenler arasında ise fay hatları bulunmaktadır. Ülkemizde bu dağların en çok bulunduğu yer Ege bölgesidir. Ege bölgesinde yer alan kırıklı dağlarımız bir sıra hâlinde kuzeyden güneye doğru Kaz Dağları, Madra Dağları, Yund Dağları, Bozdağlar, Aydın Dağları ve Menteşe (Muğla) Dağlarıdır. Bu dağ sıralarının arasında ülkemizin önemli akarsuları akar. Akdeniz bölgesinde Çukurova ile Hatay arasında yer alan Nur (Amanos) Dağları kırık dağlarımız arasındadır.
Kaz Dağları
Madra Dağları
Yunt Dağları
Bozdağlar
Aydın Dağları
Menteşe Dağları
b) Kıvrımlı Dağlar
Kıvrım dağları orojenik hareketler sonucu yan basınca uğrayan, elastiki (esnek) yapılı tabakaların kıvrılarak yükselmesi sonucu oluşmuştur. Ülkemizdeki kıvrım dağları Alp-Himalaya kıvrım dağları kuşağı içerisinde yer almaktadır. Kuzey Anadolu Dağları, Toros Dağları ve iç kısımlardaki dağlarımızın önemli bir kısmı bu grupta yer alır. Ülkemizdeki başlıca kıvrım dağlarımızın dağılışları şu şekildedir:
İç Batı Anadolu Dağları
Türkmen Dağı
Emir Dağı
Murat Dağı
Babadağ
Spil Dağı
Yamanlar Dağı
Güney Anadolu Dağları
Toros Dağları
Sultan Dağları
Bey Dağları
Geyik Dağları
Aladağlar
Tahtalı Dağları
Bolkar Dağları
Binboğa Dağları
2. Volkanizma ile Oluşan Dağlar
Volkanik püskürme sonucu biriken kül, lav, volkan bombası gibi maddeler birikerek volkan konilerini ve volkanik dağları oluşturur. Volkanik dağlar daha çok İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde yer alır. Yerin derinliklerinden yeryüzüne ulaşan kül lav veya diğer maddelerin zaman içerisinde üst üste birikmesi ile oluşan dağlara denir. III ve IV. jeolojik zamanlarda Türkiyede yaşanan volkanik faaliyetler sonucu oluşan volkanik dağlarımız bulunmaktadır. Ülkemizde aktif bir yanardağ bulunmamaktadır. Volkanik dağlarımız yaygın olarak Dogu Anadolu ve İç Anadolu Bölgelerimizde bulunmaktadırlar.
Güneydoğu Anadolu’da
Karacadağ
Ege’de
Kula kül konileri
Doğu Anadolu’da
Nemrut Dağı
Süphan Dağı
Tendürek
Ağrı Dağı
İç Anadolu’da
Karadağ
Karacadağ
Hasandağı
Melendiz Dağı
Erciyes Dağı
Doğu Anadolu Dağları
Mercan (Munzur) Dağları
Palandöken Dağı
Bingöl Dağları
Allahuekber Dağları
Kuzey Anadolu Dağları
Yıldız Dağları
Küre Dağları
Ilgaz Dağları
Köroğlu Dağları
Canik Dağları
Giresun Dağları
Kaçkar Dağı
Mescit Dağı
Yalnızçam Dağları
Kop Dağı
İç Anadolu Dağları
Elmadağ
Tecer Dağları
Demirkazık Dağı