Ekonomik etkinliklerin tümü, doğal koşullardan az ya da çok etkilenir. Ancak, Şema 3.1’de görüldüğü gibi ekonomik etkinlikler insanla ilgili olduğundan beşerî unsurlar da üretim, dağıtım ve tüketimi etkiler.
Üretim üzerinde etkili olan beşerî unsurların başında sermaye gelir. Özellikle sanayi faaliyetlerinin gerçekleşmesinde sermayenin etkisi son derece fazladır. Bir yerde fabrikanın kurulması, fabrika içerisinde yer alması gereken makinelerin temin edilmesi, çalışanların ücretlerinin ödenmesi gibi birçok işlem sermaye birikimi ile gerçekleştirilebilir (Fotoğraf 3.3). Bu nedenle sermaye birikimi fazla olan ülkeler, genellikle sanayi kuruluşlarının da yoğun olduğu ülkelerdir. Sermayenin üretim üzerinde etkili olduğu diğer bir sektör ise madenciliktir. Bir yerde zengin maden yataklarının bulunması doğal unsurlara bağlıdır. Ancak bu madenin yeryüzüne çıkartılabilmesi önce sermayeye bağlıdır. Madeni yer altından yüzeye çıkartacak ve işleyecek makinelerin temin edilmesi ya da madende çalışacak işçilerin ücretlerinin ödenmesi sermaye ile ilişkilidir. Siz de üretimle ilgili bir ekonomik faaliyet seçip bu faaliyet üzerinde sermayenin ne gibi etkilerinin olduğunu söyleyebilir misiniz?
Beşerî bir etkinlik olan üretimde, iş gücüne olan talep de önemlidir. Bu nedenle her ülke, üretime katkıda bulunacak aktif nüfusa ihtiyaç duyar. Nüfus politikalarıyla ilgili konumuzdan da hatırlayacağınız gibi çalışma çağındaki nüfus oranının az olduğu gelişmiş ülkeler, iş gücü ihtiyaçlarını diğer ülkelerden işçi göçleri yoluyla karşılamaktadır.
Üretimi artıran bir diğer beşerî unsursa eğitimdir. Eğitimsiz bir iş gücü, ekonomik etkinlikte yarardan çok zarar getirebilir. Bu nedenle herhangi bir ekonomik sektörde çalışan kişinin o işin gerektirdiği niteliklere sahip olması çok önemlidir. Yani iş gücünden üst düzeyde verim alabilmenin yolu eğitimden geçmektedir.
Deneyim de üretimi etkileyen bir diğer beşerî unsurdur. İnsanlar tarımsal faaliyetlere başladıkları dönemden itibaren, yaşadıkları her türlü deneyimi birbirlerine aktarmışlardır. Hangi bitkinin ne zaman ekilip ne zaman hasat edileceği, yetiştirilen bitkinin su ve sıcaklık ihtiyaçları gibi birçok bilgi nesilden nesle aktarılarak günümüze ulaşmıştır. Özellikle Sanayi Devrimi’nin ardından yoğunlaşan bilimsel çalışmalar ve makineleşme edinilen bu deneyimleri desteklemiş ve birim alandan elde edilen tarımsal verim, büyük boyutlara ulaşmıştır.
Dağıtımla ilgili ekonomik faaliyetlerde de beşerî unsurların etkisi çok belirgindir. Özellikle üretilen ürünlerin tüketiciye kısa sürede ulaşması, gelişmiş bir ulaşım ağı ile mümkündür. Ulaşım üzerinde her ne kadar doğal faktörler çok etkili olsa da ulaşımın gelişmesi için çift şeritli yolların, otobanların, köprülerin ve tünellerin inşa edilmesi beşerî bir süreçtir.
Dağıtımı etkileyen bir diğer beşerî unsursa pazarlama ve iletişim teknolojileridir. Pazarlama, bir ürünün üreticiden satın alınıp tüketiciye ulaştırılma sürecini kapsar. İşte bu süreç içerisinde ürünün mümkün olduğu kadar kısa süre içerisinde ve özelliğini yitirmeden tüketiciye ulaştırılması gerekir. Bu durum teknoloji ve pazarlama stratejilerinin sıkı bir bağ kurmasına neden olmuştur. Özellikle bitkisel ve hayvansal gıdaların uzun yolculuklar esnasında bozulmaması için soğutucularla donatılmış konteyner, tır ve gemi gibi özel nakliye araçlarının yapılması ya da ülkeler arasında petrol ticaretini sağlayan boru hatlarının inşa edilmesi pazarlama teknolojilerine örnek olarak gösterilebilir (Fotoğraf 3.4).
Beşerî unsurlar, üretim ve dağıtımı etkiledikleri gibi tüketimi de etkiler. Her şeyden önce tüketim, insanların ihtiyaçlarıyla ilgili bir olgudur. İlk Çağ’dan günümüze kadar geçen süreçte tüketimi etkileyen en önemli unsur, insanların fizyolojik ihtiyaçları olmuştur. Bu ihtiyaçlar yeme, içme, barınma ve giyinmedir. Günümüzde de üretim ve dağıtımı yapılan ürünlerin büyük bir kısmının tarım ve hayvansal ürünler ile giyeceklerden oluşması şaşırtıcı değildir. İnsanların bir diğer temel ihtiyacı ise sosyal ihtiyaçlarıdır. Eğlenme, dinlenme ve gezme gibi sosyal ihtiyaçlar da tüketimi etkilemiştir. Günümüz dünyasında ekonomik gelişmeye ve insanların gelir seviyesinin artmasına bağlı olarak ortaya çıkan ihtiyaçlar da çeşitlenmiş ve tüketimi etkilemiştir. Teknolojinin ilerlemesiyle yeni ürünlerin piyasaya sürülmesi, hemen her eve ulaşan kitle iletişim araçları sayesinde herhangi bir ürünün reklamının yapılıp milyonlarca insana tanıtılması ve değişen moda eğilimleri de tüketimi etkileyen diğer beşerî unsurlardır.
