Türkiye’de modern tarım uygulamaları yaygınlaşmaya devam etmekle birlikte, geniş alanlarda hâlâ iklimin etkisi belirgindir. Tarımsal üretim temelde sıcaklık ve yağış koşullarına bağlıdır. Bunun yanı sıra yer şekillerinin etkisi de önemlidir. Taban suyu seviyesinin yüksek olduğu alüvyal düzlükler tarım için en elverişli alanları meydana getirir. Ülkemizde Çukurova, Silifke, Büyük ve Küçük Menderes, Çarşamba ve Bafra gibi kıyı ovalarında tarımsal üretim ve verim yüksektir.
Türkiye’nin bulunduğu iklim kuşağı ve yer şekillerinin etkisiyle ortaya çıkan mikroklima alanları nedeniyle ülkemizde çok çeşitli tarım ürünleri yetiştirilebilmektedir.
Dünya üzerindeki her ülke için tahıl tarımının önemli bir yeri vardır. Buğday, arpa, mısır ve pirinç Dünya genelinde en çok yetiştirilen tahıl ürünleridir. Un ve ekmek gibi temel besin ihtiyaçlarının ham maddesi olan tahılların üretimi, Türkiye’deki tarım arazilerinin yaklaşık %75’inde yapılmaktadır. Türkiye’de daha çok buğday ve arpa gibi filizlenme ve büyüme dönemi olan ilkbahar aylarında yağış, olgunlaşma dönemi olan yaz aylarında ise kuraklık isteyen tahıl türleri yetiştirilir.
Dokuma, şeker, sigara, ilaç ve içki gibi sanayi kollarına ham madde olarak üretilen bitkilere sanayi bitkileri adı verilir. Şeker pancarı, şeker; pamuk ve keten, dokuma; haşhaş ve kenevir, ilaç; tütün, sigara; anason ise içki sanayisinin ham maddeleridir. Bu ürünler içerisinde ülkemizde en fazla üretilen bitkiler şeker pancarı, zeytin, pamuk ve tütündür.
Türkiye’de, yağı için yetiştirilen bitkilerin başlıcaları ayçiçeği, zeytin, soya, yer fıstığı ve susamdır. Büyüme döneminde nem, olgunlaşma döneminde ise sıcaklık ve uzun güneşlenme süresi isteyen ayçiçeği üretiminin %80’i Marmara’da, özellikle de Ergene Havzası’nda gerçekleştirilir. Bu bitkinin çekirdekleri kuru yemiş olarak ta kullanılır. Tohumlarından yağ elde edilen susamın ise üretiminin büyük bir kısmını Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu illeri karşılar. Bir diğer yağ bitkisi olan soyanın üretimi ise yoğun olarak Çukurova’da yapılır. Akdeniz illeri, Türkiye soya üretiminin %90’ını karşılar. Yağ ve kuru yemiş üretiminde önemli bir yere sahip olan yer fıstığının (Fotoğraf 4.5) tamamına yakını da Akdeniz illerinde üretilir. Türkiye’de yağı için üretilen diğer bitkiler ise aspir, kolza ve güldür.
Türkiye’de yetiştirilen başlıca baklagiller mercimek, nohut, fasulye, bakla ve bezelyedir. Genellikle kurutulduktan sonra tüketilen baklagiller, protein bakımından da zengindir. En çok üretilen baklagil mercimek olup yeşil mercimek üretiminde Orta Anadolu, kırmızı mercimek üretiminde ise Güneydoğu Anadolu ilk sıradadır. Nohut (Fotoğraf 4.6) daha çok Orta Anadolu ve Akdeniz illerinde, fasulye ise Karadeniz illerinde yetiştirilir.
Türkiye’de üretilen yumru bitkilerin başında patates (Fotoğraf 4.7) ve soğan gelmektedir. Hemen her ilde yetiştirilen patates üretiminde Niğde ve Nevşehir başta gelen illerimizdir.
Ülkemizde görülen iklim çeşitliliği, yetiştirilen meyve türlerinin de çeşitli olmasını sağlamıştır. Ancak bu meyveler içerisinde en önemlileri incir, fındık (Fotoğraf 4.8), üzüm, elma ve turunçgillerdir. Karadeniz iklimine iyi uyum sağlayan fındık üretiminin %80’i Karadeniz illerine, %20’si ise Marmara illerine aittir. Akdeniz iklimine uyum sağlayan incir üretiminin büyük çoğunluğu ise Kıyı Ege illerine, özellikle de Aydın iline aittir. Türkiye, dünya fındık ve incir üretiminde ilk sırada yer almaktadır. Tropikal iklim bölgelerinin karakteristik bitkilerinden biri olan muz, ülkemizde Alanya- Anamur kıyı şeridinde yetiştirilir. Akdeniz ikliminin görüldüğü alanlarda yoğun olarak yetiştirilen turunçgillerin üretimi ise en fazla Ege ve Akdeniz’in kıyı illerine aittir. Portakal, mandalina, greyfurt ve limon gibi meyvelerden oluşan turunçgiller, iç bölgelerde yetiştirilmez.
Türkiye’de sebze üretimi de yaygın olarak yapılmaktadır. Daha önce de değindiğimiz yumrulu bitkilerin dışında domates, salatalık, kavun, karpuz, turpgiller ve lahana en çok yetiştirilen bitkiler arasındadır. Sulama olanaklarının artışı ve seracılığın yaygınlaşması sebze üretimini de artırmıştır. Domates üretiminde Akdeniz ve Ege illeri, kavun-karpuz üretiminde ise Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu illeri ilk sıradadır. Türkiye’de sebzecilikle ilgili olarak yapılan uygulamaların başında seracılık faaliyetleri gelmektedir. Bitkileri olumsuz hava koşulları ve dondan korumak için cam, naylon, fiberglas veya plastikten yapılan yapılara sera adı verilir (Fotoğraf 4.9). Özellikle Akdeniz kıyılarında yaygın olarak görülen seracılık faaliyetlerinde amaç, doğal yetişme dönemi olan yaz ayları dışında da sebze üretimi yapabilmektir. Kışların ılıman geçtiği Akdeniz kıyıları bu nedenle seracılığın en yaygın olduğu yerlerdir.
Türkiye’de üretimi sadece Doğu Karadeniz kıyı şeridinde, özellikle de Rize’de yapılan çay ise ana vatanı Muson Asyası olan bir bitkidir (Fotoğraf 4.10). Ülkemizde ilk olarak 1924 yılında üretimine başlanmıştır. Çay bitkisi yağışlı ve nemli iklimde yetişir. Bu bitkinin yıllık yağış isteği 1600 milimetrenin üzerindedir ve don olayından büyük zarar görür.
