Kıyı Tipleri Nelerdir?

Orojenez, epirojenez, buzullar, gelgit, dalga ve akıntıların etkisi ile yeryüzünde birbirinden çok farklı kıyı tipleri ortaya çıkmaktadır. Yeryüzünde görülen kıyı tiplerinin oluşumlarında hem iç kuvvetler hem de dış kuvvetler etkili olmaktadır. Başlıca kıyı tipleri şunlardır:

a. Boyuna Kıyı Tipi

Dağların denize paralel olarak uzandığı yerlerde görülür. Bu kıyı tipinde kıyı çizgisi düz, koy, körfez, girinti-çıkıntı, ada ve doğal liman azdır. Deniz çok hızlı derinleşir. Gerçek uzunluk ile izdüşüm uzunluk birbirine yakındır. Karadeniz ve Akdeniz kıyılarımız bu kıyı tipinin görüldüğü yerlerimizdir.

b. Enine Kıyı Tipi

Dağların denize dik olarak uzandığı koy, körfez, ada, girinti ve çıkıntının fazla oldu kıyı tipidir. Deniz daha yavaş derinleşir. Şelf alanı geniştir. Gerçek uzunluk ile izdüşüm uzunluk arasındaki fark fazladır. Ege bölgesinin orta ve kuzey kısımlarında daha yaygındır. Self alanı geniş olduğundan delta ovalarının oluşumu daha kolaydır.

c. Dalmaçya Tipi Kıyılar

Kıyıya paralel olarak uzanan dağ sıralarının çukur kısımlarının daha sonra deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir. Ada, yarımada, koy ve körfezlerin çok olduğu girintili çıkıntılı adaların kıyı boyunca sıralandığı kıyılardır. Adriyatik Denizi’nde Dalmaçya Kıyıları ( Hırvatistan, Slovenya, Bosna Hersek) ile ülkemizde Kaş-Kalkan çevresi bu kıyı tipine örnektir.

ç. Limanlı Kıyı Tipi

Deniz kıyısında bulunan alçak ova, plato veya vadilerin deniz seviyesinin yükselmesi ya da karaların alçalması sonucunda deniz sularının altında kalması ile oluşan kıyı tipidir. Ortaya çıkan kıyı tipinde kıyı okları koy ya da körfezlerin önünü kapatır. Dünya’da en fazla Ukrayna çevresinde görülür. Ülkemizde Büyükçekmece ve Küçükçekmece çevresi bu tipteki kıyılardır.

d. Haliçli kıyı Tipi

Gelgit genliğinin fazla olduğu ve sık sık gelgitin yaşandığı okyanusa dökülen akarsu ağızlarında meydana gelen girintilerden oluşan kıyı tipidir. Özellikle Batı Avrupa ve Almanya çevresinde yaygındır. Ülkemizin okyanusa sınırı bulunmadığından bu kıyı tipine rastlanılmaz.

f. Ria Kıyı Tipi

Akarsuların derince aşındırdığı plato ve akarsu vadilerinin daha sonra deniz suları tarafından doldurulması ile oluşan kıyı tipidir. Dünya’da İspanya’nın Kuzeybatı kıyıları ülkemizde ise İstanbul ve Çanakkale Boğazları bu kıyı tipine girer.

f. Mercanlı Kıyı Tipi

Tropikal kuşakta bulunan sıcak deniz ve okyanus sularında yaşayan mercan adı verilen deniz canlılarının öldükten sonra üzerlerinin tuzla kaplanıp üst üste yığılmaları ve su yüzeyine çıkmaları ile oluşan adalardan oluşan kıyı tipidir. Atol adı verilen bu adalar zamanla tüm alanı kaplayarak biyolojik kökenli kıyı tipini meydana getirir. Avustralya çevresi bu kıyıların en fazla görüldüğü yerdir. Ülkemiz tropikal kuşakta bulunmadığından bu kıyı tipine rastlanılmaz.

g. Fiyort Kıyı Tipi

Buzulların kazmış olduğu dar ve derin vadilerin buzullar eridikten sonra deniz suları tarafından doldurulması ile oluşan kıyı tipidir. Karaların iç kısımlarına doğru çok girinti ve çıkıntı yapan dik yamaçlı kıyılardır. Kutba yakın bölgelerde daha fazla bulunurlar. Norveç, İskoçya ve Şili’nin güneyi en fazla bulundukları yerlerdir. Türkiye’de şiddetli buzullaşması yaşanmadığından bu tip kıyılara rastlanılmaz.

h. Skyer Kıyı Tipi

Kutuplara yakın bölgelerde buzulların taşıyıp biriktirdiği morenlerin veya hörgüç kayaların buzullar eridikten sonra sular altında kalması ile oluşan çok sayıda adanın bulunduğu kıyı tipidir. Türkiye kutuplara uzak olduğu ve buzullaşma yaşanmadığı için bu kıyı tipine rastlanılmaz.

Yorum yapın